Quy trình nhân sinh khối rễ cây dược liệu Lan một lá

Lan một lá (Nervilia fordii) (Hance) Schltr., còn gọi là Lan cờ, Trân châu trắng, thuộc chi Nervilia Comm. ex Gaudich.

 

Lan một lá N. fordii được dùng phổ biến trong y dược cổ truyền Trung Quốc và Việt Nam. Bộ phận dùng làm thuốc là thân cây, củ và lá. Vị thuốc được xem là có vị ngọt, tính bình, có những tác dụng “thanh nhiệt”, nhuận phế, giảm ho, trị đau,... Ở Việt Nam, Lan một lá dùng làm thuốc giải độc, nhất là ngộ độc nấm. Người ta cũng dùng nó làm thuốc bồi dưỡng cơ thể, thuốc bổ và mát phổi, chữa lao phổi, ho,… Ngoài ra sử dụng lá tươi giã nát, đắp lên các chỗ đau nhức hoặc đắp mụn nhọt, các vết lở.

 

Những nghiên cứu về Lan một lá tập trung nhiều nhất vào thành phần hóa học và dược tính, phần khí sinh của N. fordii chứa khoảng 58 hợp chất trong đó có 24 flavonoid, 10 terpenes cùng những sterols và amino acid. Về động dược học của các chất chứa trong Lan một lá: flavonoids như những chất chuyển hóa loại kaempferol, trong N. fordii có khả năng ức chế sự tái tạo nitric oxide do đại thực bào RAW264.7, kích ứng từ các liopopolysaccharides vi khuẩn ở liều IC50 = 16.8 microgM. Dịch chiết từ N. fordii bằng petroleum ether và ethyl acetate giúp kéo dài thời gian sống nơi chuột S-180 và H-22 bị gây ung thư bằng cách tăng cường hệ miễn nhiễm. Các cycloartane glycosides từ N. fordii có khả năng diệt các tế bào ung thư (in vitro) thuộc các dòng CNE, Hep-2 và HepG2.

 

Nghiên cứu về nhân giống in vitro Lan một lá trên thế giới và Việt Nam còn rất ít. Với sự phát triển của công nghệ sinh học hiện nay, việc ứng dụng các hệ thống nuôi cấy, các hệ thống bình phản ứng sinh học ngày một rộng lớn bởi những ưu điểm của nó mang lại như: khả năng tự động hóa, không phụ thuộc vào tự nhiên và có thể kiểm soát được các yếu tố khác như tốc độ sinh trưởng, sâu bệnh. Việc ứng dụng công nghệ sinh học, công nghệ tự động vào nhân nhanh sinh khối cây dược liệu sẽ giúp kiểm soát và nâng cao chất lượng nguồn dược liệu. Quy trình nhân thân rễ in vitro Lan một lá bằng hệ thống ngập chìm tạm thời có thể sản xuất nhanh sinh khối, nâng cao và kiểm soát được chất lượng của nguồn dược liệu này, đáp ứng nhu cầu thị trường.

 

 

 

Bước 1: Tạo cụm thân rễ

 

Cắt các rễ của cây Lan một lá in vitro và cắt các rễ có chiều dài khoảng 2 - 3cm cấy vào môi trường MS bổ sung BA 1,0mg/L, đường 20g/L để cảm ứng tạo cụm thân rễ.

 

 

Bước 2: Nhân thân rễ bằng hệ thống TIS

 

Cụm thân rễ cây Lan một lá in vitro có đường kính 2 - 3cm được cấy vào hệ thống ngập chìm tạm thời Plantima với các thông số: số lần ngập chìm là 6 lần/24 giờ, thời gian mỗi lần ngập chìm là 10 phút, thể tích môi trường nuôi cấy là 600mL. Môi trường nuôi cấy là môi trường MS bổ sung BA 1,0mg/L, nước dừa 10mL/L, đường 20g/L.

 

 

Quy trình nhân sinh khối thân rễ in vitro Lan một lá bằng hệ thống ngập chìm tạm thời với các thông số kỹ thuật tối ưu cho hệ số nhân thân rễ cao, chất lượng cụm thân rễ tốt. Sinh khối thu được có hàm lượng dược tính tương đương hoặc gần bằng với sinh khối thu hái tự nhiên. Flavonoic có tác dụng kháng ung thư, kháng oxy hóa, có tác dụng tốt đối với sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật. Trong thân rễ in vitro 3 tháng tuổi Lan một lá, hàm lượng flavonoic tương đương với củ 1 năm tuổi ngoài tự nhiên đươc trồng tại Trung tâm Ươm tạo Doanh nghiệp Nông nghiệp Công nghệ cao.

 

Ưu điểm của hệ thống là khi môi trường cung cấp dinh dưỡng cho mẫu, môi trường sẽ được chảy về ngăn chứa, hạn chế tối đa mẫu cấy tiếp xúc với nước nên hạn chế hiện tượng thủy tinh thể. Đối với nuôi cấy trên môi trường bán rắn, sau thời gian nuôi cấy phải cấy chuyền sang môi trường mới thì đối với hệ thống ngập chìm tạm thời khi môi trường hết dinh dưỡng, có thể tiến hành bổ sung dinh dưỡng dạng dung dịch mẹ để cân bằng nguồn dinh dưỡng như ban đầu.

 

Với quy trình này, hệ số nhân sinh khối rễ cây dược liệu Lan một lá được nâng cao lên hơn 6 lần, có thể tạo ra số lượng lớn sinh khối rễ cây dược liệu Lan một lá trong thời gian ngắn. Cụ thể, tạo ra 2kg sinh khối rễ tươi từ 200gram thân rễ in vitro trong 1 năm, với chu kỳ cấy chuyền 3 tháng/1 lần. Chi phí sản xuất thân rễ Lan một lá in vitro là 6.000VNĐ/10gram sinh khối thân rễ tươi. Giá bán đề nghị 9.000VNĐ/10gram sinh khối thân rễ tươi. Hiện nay giá bán Lan một lá trên thị trường dao động từ 1.500.000 đến 2.000.000/kg sinh khối tươi.

 

Quy trình nhân thân rễ in vitro cây Lan một lá bằng hệ thống ngập chìm tạm thời đã được áp dụng thử nghiệm tại Công ty TNHH DV SX Giống cây trồng VINA IN - VITRO. Kết quả cho thấy, công ty có thể áp dụng quy trình này để sản xuất sinh khối thân rễ cây Lan một lá, mang lại hiệu quả kinh tế cho công ty.

 

Hiện nay, Sàn Giao dịch Công nghệ Techport.vn (thuộc Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ – Sở KH&CN TP.HCM) đang tiếp tục đồng hành cùng nhóm tác giả trong hoạt động hỗ trợ kết nối, tư vấn chuyển giao quy trình này cho các doanh nghiệp, tổ chức hoặc cá nhân có nhu cầu.

 

ĐT: 0792 816 981. Email: nguyenvantoan0203@yahoo.com.vn

 

Địa chỉ: Ấp 1, xã Phạm Văn Cội, huyện Củ Chi, TP.HCM. Điện thoại: 0286 264 6103.

 

Địa chỉ: 79 Trương Định, P. Bến Thành, Q.1, TP.HCM

Điện thoại: (028) 3822 1635 - Fax: (028) 3829 1957

Email: pgdcn@cesti.gov.vn.