Hoa cát tường [Eustoma grandiflorum (Raf.) Shinners] là một trong những loại hoa cắt cành quan trọng ở thị trường Mỹ, châu Âu, châu Á và Úc. Đây được xem là loại hoa cắt cành cao cấp vì vẻ đẹp đặc biệt tương tự như hoa hồng và sức sống tốt của cành hoa sau thu hoạch. Thông qua việc cải tiến kiểu gen, hoa cát tường có sự đa dạng về màu sắc, kích thước và hình dạng hoa, đặc biệt là sự phát triển của các giống hoa cát tường trồng chậu có khả năng chống chịu nhiệt tốt từ 28 - 33°C.
Giống là một trong những yếu tố quan trọng trong việc tăng hiệu quả kinh tế đối với cây trồng, mỗi giống hoa cát tường có những đặc điểm khác nhau về khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng hoa, phụ thuộc vào điều kiện khí hậu và kỹ thuật canh tác. Bên cạnh đó, các nghiên cứu đã cho thấy việc sử dụng vật liệu hữu cơ làm giá thể sẽ giúp cây hoa cát tường sinh trưởng tốt, cây đạt năng suất và chất lượng hoa cao hơn. Tùy theo đặc điểm từng vùng có thể tận dụng nguồn vật liệu hữu cơ sẵn có để tối ưu hóa hiệu quả canh tác. Tại Việt Nam, phân bò và phân trùn đã được bổ sung làm giá thể cho nhiều loại cây trồng khác nhau, đặc biệt là nhóm hoa - cây cảnh. Ngoài ra, mụn dừa và tro trấu là nguồn phụ phẩm nông nghiệp dồi dào cùng với phân bò và phân trùn sẽ là nguồn vật liệu hữu cơ lý tưởng cho việc canh tác cây hoa cát tường trồng chậu.
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Lâm Đồng, hoa cát tường gồm có hai nhóm chính là giống hoa cánh đơn và giống hoa cánh kép. Hiện nay, nhóm hoa cát tường cánh kép được canh tác và thương mại nhiều hơn so với nhóm hoa cánh đơn. Bằng phương pháp lai tạo và cải tiến giống đã tạo ra những giống hoa cánh kép cho năng suất cao và chất lượng hoa tốt như Borealis, Excalibur, Rosanne, Doublini, Rosita, Voyage. Nhóm Rosita là giống được trồng phổ biến nhất tại tỉnh Lâm Đồng, đường kính hoa 4 – 5 cm, có 6 đến 7 lớp cánh với các màu phổ biến trắng viền tím, trắng viền hồng, hồng, hồng phấn, ngọc bích.
Về nhu cầu thị trường, tại TP.HCM, nhu cầu về sản phẩm hoa trồng chậu ngày càng tăng, trong đó hoa cát tường trồng chậu được ưa chuộng bởi sự đa dạng về màu sắc, hình dạng và độ bền hoa. Hiện nay, Đà Lạt đang là nguồn cung ứng chủ yếu chậu hoa cát tường cho thị trường hoa - cây cảnh Thành phố Hồ Chí Minh với giá thành cao nhưng chất lượng khó được đảm bảo, do chậu hoa cát tường khi được vận chuyển từ vùng sản xuất đến thị trường tiêu thụ yêu cầu khả năng thích nghi tốt với điều kiện nhiệt độ cao hơn.
Đề tài nêu trên được thực hiện với mục tiêu chọn được một số giống hoa cát tường có khả năng sinh trưởng và phát trển tốt tại TP.HCM; xác định thành phần giá thể thích hợp cho một số giống hoa cát tường sinh trưởng và phát triển tốt.
Nhóm nghiên cứu đã tiến hành 2 thí nghiệm gồm khảo sát khả năng sinh trưởng và phát triển của 8 giống hoa cát tường (Rosita Blue Picotee, Rosita Pink Picotee, Rosita Jade, Rosita Pure White, Voyage First Love, Voyage Champagne, Bon Voyage Rose, Voyage White); khảo sát ảnh hưởng giá thể đến sinh trưởng, năng suất và chất lượng hoa của 3 giống hoa cát tường (Rosita Pink Picotee, Rosita Jade và Rosita Pure White) trồng trên 3 loại giá thể được phối trộn với tỉ lệ khác nhau.
Kết quả cho thấy, 8 giống hoa cát tường được khảo sát có tỉ lệ cây sống cao (trên 91%), thời gian sinh trưởng 91,3 - 101,3 ngày. Trong đó, 3 giống hoa cát tường Rosita Pink Picotee, Rosita Jade và Rosita Pure White có khả năng sinh trưởng và phát triển tốt hơn về số lá (19,2 - 28,5 cặp lá/cây), số cành (3,6 - 4,8 cành/cây), đường kính thân (4,1 - 4,6 mm), số nụ (6,2 - 6,8), số hoa (5,3 - 5,8), độ bền hoa (15,2 – 18,8 ngày) và khả năng kháng bệnh tốt. Đây là những giống triển vọng để phát triển mô hình hoa cát tường trồng chậu, đa dạng hóa sản phẩm hoa - cây cảnh cung ứng cho thị trường TP.HCM.
Giống hoa cát tường khác nhau ảnh hưởng khác biệt có ý nghĩa thống kê đến khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng hoa. Giống Rosita Jade trồng trên giá thể 40% mụn dừa + 40% tro trấu + 20% phân bò có chiều cao cây cao nhất (43,6cm) và số cặp lá nhiều nhất (43,5 cặp lá/cây). Bên cạnh đó, giá thể 40% mụn dừa + 40% tro trấu + 20% phân trùn hoặc 40% mụn dừa + 40% tro trấu + 20% phân bò giúp cây hoa cát tường sinh trưởng tốt, năng suất và chất lượng hoa cao hơn so với giá thể 40% mụn dừa + 60% tro trấu. Tuy nhiên, sự tương tác giữa yếu tố giống và giá thể ảnh hưởng khác biệt không có ý nghĩa thống kê đến số cành, đường kính thân, số nụ, số hoa, đường kính hoa và độ bền hoa. Sự thay thế 20% phân trùn trong giá thể ảnh hưởng khác biệt không có ý nghĩa thống kê so với 20% phân bò.
Đề tài cũng cung cấp được quy trình kỹ thuật canh tác cây hoa cát tường trồng chậu tại TP.HCM với các thông số cụ thể về thời vụ trồng, chuẩn bị khu vực trồng, chọn giống, chuẩn bị giá thể, trồng và chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh, thu hoạch,… Kết quả đề tài là nguồn tham khảo cho những nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực hoa - cây cảnh và tiến đến nghiên cứu hoàn thiện quy trình canh tác cây hoa cát tường trồng chậu tại TP.HCM.
Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu đề tài tại Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ (CESTI).
Lam Vân (CESTI)